1. Dünya Savaşı sırasında Ortadoğu’da Birleşik Krallık ismine Osmanlı İmparatorluğu’na karşı; başta casusluk olmak üzere çeşitli askeri misyonlarda bulunan ve Arap İsyanı’nda kıymetli rol oynayan İngiliz casus Arabistanlı Lawrence’a ikram edildiği düşünülen ve Çanakkale Muharebesi’nde kullanıldığı öngörülen Avusturya üretimi Steyr Mannlicher M-95 piyade tüfeği Kağıthane’de bulunan Hisart Canlı Tarih Müzesi’nde sergileniyor.

Müze yetkililerince tüfeğin, Çanakkale Muharebesi sırasında İngiliz-Anzak askerlerince ganimet olarak alınarak daha sonra savaşın sürdüğü Ortadoğu yahut Mısır’a götürüldüğü, burada ise bölgede misyon yapan Arabistanlı Lawrence’a ikram edildiği belirtiliyor. Şarjör kısmında altın kakma ile Arap alfabesiyle; ‘Gelibolu’da iğtinam olundu’ sözü ve ‘E.T Lawrence’ isminin işlendiği görülen tüfek müzenin 1.Dünya Savaşı koleksiyonunda yer alıyor.

Arabistanlı Lawrence’a ilişkin olan bir öbür simge tüfeğin ise Lawrence tarafından 1.Dünya Savaşı devrinde etkin olarak kullanıldıktan sonra, İngiltere Hükümdarı 5.George’a ikram edildiği ve Birleşik Krallık’ta bulunan Windsor Kalesi’nde sergilendiği biliniyor. İstanbul’daki tüfeğin bir koleksiyonerden alınarak yaklaşık 5 yıl evvel Hisart Canlı Tarih Müzesi’nin koleksiyonuna dahil edildiği aktarıldı. Koleksiyoner Nejat Çuhadaroğlu, tüfek ile ilgili bilgi verdi.

Çuhadaroğlu, “Silahın üzerinde altın kakma yazı tekniğiyle, yani çeliğin üzerine oyulup altın teller ile yazı yerleştirerek ki Arap Alfabesi üzere kavisli bir alfabeyi düşündüğünüzde; düzgün ve özenilerek yapılması gereken bir tekniktir. Bu formda şarjöründe, mermi haznesinde yazılmış bir yazı var, ‘Çanakkale Cephesi’nde iğtinam olundu’ ve ‘T.E Lawrence’ yazısı. Bu da Arabistanlı Lawrence’ın kendisidir. Ortadoğu’da Arap bölgelerinde yapıldığını düşünüyoruz bu yazının. Daha sonra o bölgedeyken Arabistanlı Lawrence’a ki kendisi savaşın sonuna ve sonrasına kadar bir kadro nizamı oturtmak içi uzun bir mühlet o bölgede kalıyor; armağan edildiğini düşündüğümüz bir silah. Avusturya-Macaristan ve Almanya ile müttefik olduğumuz için o periyot onların ürettiği tüfekleri kullanıyoruz; Mannlicher onlardan biri. Çanakkale Cephesi’nden ganimet olarak ele geçirildiğine dair bir yazı ibaresi bulunuyor. Daha sonra bir formda bu silahın üzerine yazının yazılıp Arabistanlı Lawrence isimli casusa armağan edilen bir silah olduğunu gösteriyor, diğer türlü bir açıklaması olduğunu düşünmüyoruz” dedi.

LAWRENCE KİMDİR

Thomas Edward Lawrence, 16 Ağustos 1888 tarihinde İngiltere‘nin Kuzey Galler bölgesinde dünyaya geldi. Oxford Üniversitesi mezunu bir arkeologdur. 1916-1918 yılları ortasında Osmanlı İmparatorluğu‘na karşı yürütülen Arap isyanında, İngiliz irtibat subayı olarak vazife yaptı. Bu devirde Arabistanlı Lawrence ismiyle tanındı.

İngilizlerin Orta Doğu’ya yayılma siyaseti istikametindeki faaliyetlerine katılıp, 1910 yılında Türkiye‘ye geldi. Fırat Irmağı kıyısında arkeolojik araştırmalar ismi altında, Zeugma‘da hafriyat yaparak bilgiler topladı.

Mezopotamya, Suriye, Filistin ve Mısır‘ı gezip, İslam adetlerini öğrendi. Daha sonra İngiltere’ye dönerek 1911 yılında Oxford’da doktorasını verdi. Akabinde tekrar Orta Doğu’ya döndü. Adalet ve barışın karar sürdüğü bu topraklardaki Arapları, Osmanlı Devleti’ne karşı kandırıp kışkırttı. Arapların bir birçok, Osmanlı ve Avrupalı devletlerin hakimiyetine karşı verdikleri özgürlük gayretine katkılarından dolayı(!) onu bir halk kahramanı olarak kabul etmektedirler.

İngilizler Lawrence’ı büyük savaş kahramanlarından biri olarak kabul etmektedirler. Lawrence, yaşadığı bu periyodu, 1926 tarihli ”Bilgeliğin Yedi Sütunu” (Seven Pillars of Wisdom) isimli otobiyografik yapıtında anlatmıştır. Kitabında gerçekle hayali karıştırmaktan zevk aldığı aşikardır. Kitabında süslü bir anlatımla lisana getirdiği argümanların bir kısmı sonradan yalanlanmış ve aksi ispat edilmiştir. Türkler hakkında küçük düşürücü bir lisan kullanmış, hatta tecavüze uğradığını tez etmiştir. Daha sonradan bu tez da yalanlanmış ve çürütülmüştür.

Thomas Edward Lawrence, I. Dünya Savaşı başladığında İngiliz ordusunda yüzbaşı rütbesiyle vazife aldı. Birinci tayin yeri olan Kahire‘de İngiliz Askeri Haberalma Servisi için çalıştı. Ekim 1916’da, Arap ulusal faaliyetlerini rapor etmesi için çöle gönderildi. Görevi, İttifak Devletleri safında harbe sokulan Osmanlı Devleti hakimiyetindeki Arap ülkelerinde isyan çıkartmaktı.

Yüzyıllardır Osmanlı hakimiyetinde huzur ve barış içinde yaşayan Araplara, kavmiyetçiliğin dini bağlardan daha değerli olduğu propagandasını yaptı.

Arap başkanlarıyla görüşüp, onları Osmanlı Devleti’ne karşı isyana teşvik etti. Mekke şerifi Hüseyin bin Ali’nin oğlu Buyruk Faysal komutasındaki sistemsiz birliklerle birlikte Osmanlı ordusuna karşı gerilla uğraşı verdi. Arapları, Medine‘deki Osmanlı muhafız birliklerini kentten çıkarmamaları konusunda ikna etti. Abdülaziz bin Sü’ud’a, İngiltere’den büyük ölçüde para, silah, cephane, teçhizat ve levazım gereci sağladı.

Böylece Araplar, Türk kuvvetlerinin Hicaz’a materyal getiren Hicaz demiryoluna yaptıkları akınlara tartı verebildiler. Osmanlı askerleri de hem kenti hem de demiryolunu savunmak ve tamir etmek zorunda kalarak oyalandılar. Lawrence, Akaba ve Şam’ın işgalinde değerli rol aldı. İsyancı Arapları Yemen, Filistin ve Irak cephelerinde İngilizlerin safında yer aldırttı.

Araplarla geçirdiği mühlet zarfında, gelenek ve yaşantılarına adapte oldu. Deve ile seyahat edip, sıkı bir dostluk kurduğu Prens Faysal’ın armağan ettiği mahallî kıyafetleri giymeye alıştı. Arap alemini Osmanlılardan ayırıp, İngiltere’nin sömürgesi haline getirdi. I. Dünya Savaşı’nın sonlarında İngiliz hükümetini, Arapların bağımsızlığının İngilizlerin faydasına olduğuna ikna etti.

Lawrence, 1918’de savaş muhabiri Lowell Thomas’ın belgesel sinema ve fotoğraflar çekmesine yardımcı oldu. Savaştan sonra bu evrak niteliğindeki fotoğraf ve sinemalarla dünya tipine çıkan Lowell Thomas, epey yüksek çıkarlar elde etti. Lowell Thomas’ın Lawrence’ı büyük bir kahraman üzere göstermesi, Lawrence’ın da kendi anılarında bölgede daha evvelden yüzlerce İngiliz casusu tarafından yapılmış birçok şeyi kendine mal etmesi Lawrence’ın hak etmediği bir üne kavuşmasını sağladı.

Lawrence, Osmanlı Devleti’nin yıkılmasından sonra görevini tamamlamış olarak İngiltere’ye döndü. Birkaç sefer ismini değiştirdi. John Hume Ross ismiyle İngiliz Hava Kuvvetlerine girdi. Casus olduğu anlaşılınca buradan uzaklaştırıldı. Thomas Edward Shaw ismiyle evvel tank birliklerinde, akabinde tekrar Hava Kuvvetlerinde misyon aldı.

“Bilgeliğin Yedi Sütunu” (Seven Pillars of Wisdom)adlı kitabından diğer Çölde İsyan, Darphane isimli kitaplarını ve mektuplarını yayınladı. 26 Şubat 1935 tarihinde İngiliz ordusundan emekli olan Lawrence, 19 Mayıs 1935 günü Dorsetshire’da motosiklet kazası sonucu 46 yaşında öldü.

DHA