İstanbul’da raylı sistem serüveni, o periyotlarda 1 milyona yaklaşan nüfus yoğunluğu ve toplu ulaşım gereksinimi nedeniyle Osmanlı Padişahı Abdülaziz’in müsaadesi ve imtiyazıyla 30 Ağustos 1869 tarihinde “Dersaadet Tramvay Şirketi”nin kurulmasıyla başladı.

İETT’nin kurulduğu tarih kabul edildi

Bu, birebir vakitte kentteki ulaşımın birinci işletmecisi olan İstanbul Elektrik Tramvay ve Tünel İşletmelerinin (İETT) kurulduğu tarih olarak da kabul ediliyor.

Önce atlı tramvaylar vardı

Şehirde atlı tramvayların kullanılması için daha rahat ray döşenmesi hedefiyle Tophane-Beşiktaş güzergahındaki Arnavut kaldırım taşları kaldırıldı. Yerlerine parke taşlarıyla birlikte raylar konuldu.

İlk sefer Azapkapı-Beşiktaş

Atlı tramvay, deneme seferlerinin akabinde Tophane Meydanı’nda 31 Temmuz 1871’deki açılışla Azapkapı-Beşiktaş ortasında hizmet vermeye başladı.

Halkın ağır talep göstermesi sebebiyle Eminönü-Sirkeci-Beyazıt-Aksaray ile Aksaray-Yedikule ortasında da yeni sınırlar kuruldu.

Hızla yaygınlaştırılan çizgilerde 430 at ve 45 tramvayla toplu ulaşım hizmeti verildi.

Balkan Savaşı’nın 1912 yılında başlamasıyla atlı tramvay hizmeti veren şirketin bütün atları, devlet tarafından satın alınıp ordu hizmetinde kullanıldı.

Elektrikli tramvaya geçiş süreci

Kısa bir ortanın akabinde 1913 yılında Silahtarağa’da elektrik fabrikasının kurulması üzerine elektrikli tramvaylara geçiş süreci başladı.

Kentte 11 Şubat 1914’de tramvaylara birinci elektrik verilirken 20 Şubat 1914 tarihinde ise Karaköy Meydanı’nda İstanbul Şehremini Vekili (Günümüzde İBB Başkanvekili) Bedri Bey’in açılışını yaptığı merasimle elektrikli tramvay Karaköy-Ortaköy sınırında birinci seferini yaptı.

İstanbul’da toplu ulaşımda dönüm noktası olan elektrikli tramvay, daha sonra Galata Köprüsü’nden geçti.

Süreç içerisinde, Üsküdar-Kısıklı, Bağlarbaşı-Haydarpaşa, Üsküdar-Haydarpaşa, Fenerbahçe-Bostancı-Moda sınırı, Fatih-Edirnekapı ile Bağlarbaşı-Karacaahmet tramvay sınırları kuruldu.

Elektrikli tramvayların, bilhassa 1930’dan itibaren kentte toplu ulaşım için taksilerin, otobüslerin ve dolmuşların kullanılmaya başlamasıyla, süratli gitmediği ve trafiği aksattığı tarafındaki münasebetler öne sürüldü. Bu nedenle Avrupa Yakası’nda 12 Ağustos 1961, Anadolu Yakası’nda ise 3 Ekim 1966 tarihinde son seferini yaptı.

Bırakılan son iki çizgi Üsküdar-Kadıköy ile Kadıköy-Hasanpaşa seferleri de 14 Kasım 1966’da kaldırıldı.

24 yıllık ortadan sonra elektrikli tramvaya dönüş

Daha sonra 1966 yılı öncesi işletmede hizmet veren tramvay araçlarından kullanılabilir durumda olan üçü yenilenip, 24 yıllık ortadan sonra “Nostaljik Tramvay” ismiyle 29 Ocak 1990’da Taksim-Tünel güzergahında yolcu taşımaya başladı.

Yeni tramvay hatları

T1 Kabataş-Bağcılar Tramvay Sınırı’nda Aksaray-Beyazıt 13 Haziran 1992, Sirkeci-Beyazıt 10 Temmuz 1992, Aksaray-Topkapı 29 Aralık 1992, Topkapı-Zeytinburnu kısmı 10 Mart 1994, Sirkeci-Eminönü kısmı 20 Nisan 1996, Eminönü-Fındıklı kısmı 30 Ocak 2005, Fındıklı-Kabataş kısmı 29 Haziran 2006, T2 çizgisi olarak Zeytinburnu-Bağcılar kısmı 16 Eylül 2006’da hizmet vermeye başladı. T1 ve T2 sınırı da 3 Şubat 2011’de birleşti.

İstanbul’da günümüzde Kabataş-Bağcılar başta olmak üzere T3 Kadıköy-Moda Tramvay Çizgisi, T4 Topkapı-Mescid-i Selam Tramvay Sınırı ve T5 Eminönü-Alibeyköy Tramvay Sınırı İstanbullulara hizmet veriyor.

Elektrikli tramvaylar, bugün raydan çıkma, arıza, sefer iptalleri ve yoğunluk şikayetleriyle de vakit zaman gündeme geliyor.

Elektrikli tramvay haricinde raylı sistem olarak 10 metro çizgisi ile Karaköy-Beyoğlu Tarihi Tünel Füniküler Çizgisi dahil olmak üzere 3 füniküler sınırı daha kente hizmet veriyor.